Tiếp nối Phần 1 hướng dẫn tỉa cành, tạo tán cà phê hiệu quả, Hoàng Minh xin tiếp tục chia sẻ thêm về phương pháp tạo hình cà phê đơn thân hãm ngọn để bà con thực hiện đúng kỹ thuật nhé.

2. Tỉa cành, tạo tán cà phê đơn thân hãm ngọn

Mặc dù tên là đơn thân nhưng với phương pháp này, bà con có thể nuôi một vài thân và cây được hãm ngọn ở độ cao trên dưới 2m để tiện chăm sóc. Bộ khung tỉa cành, tạo tán cà phê đơn thân gồm một hay vài thân với các cành cơ bản và từ các cành cơ bản sẽ phát sinh ra các cành thứ cấp. Những cành thứ cấp này được cắt bỏ đều đặn khi trở nên yếu ớt hoặc bị kiệt sức sau 1 – 2 vụ thu hoạch để thay thế bằng những cành thứ cấp khác. Quả cà phê được hình thành chủ yếu trên các cành thứ cấp.

Ưu điểm: Phương pháp tỉa cành, tạo tán cà phê đơn thân hãm ngọn cho chu kỳ kinh doanh dài (trên 20 năm), năng suất ổn định, cây sinh trưởng đồng đều, dễ chăm sóc và thu hoạch do có chiều cao vừa với tầm thu hái của công nhân.

Một trong những nguyên nhân chính khiến phương pháp tạo hình này có hiệu quả hơn với cây cà phê vối ở Tây Nguyên là vì cây cà phê vối ở khu vực này có khả năng phát sinh cành thứ cấp mạnh. Cây cà phê 2 năm tuổi đã bắt đầu có cành thứ cấp, cây đến 4 năm tuổi thì hầu hết trên các cành cơ bản đều có cành thứ cấp.

Nhược điểm: Công việc cắt tỉa cành tốn nhiều công lao động, đỏi hỏi người thực hiện phải có kỹ năng nhất định. Và trong những năm thu hoạch đầu tiên thường cho năng suất thấp hơn phương pháp tỉa cành, tạo tán cà phê đa thân không hãm ngọn.

2.1 Tạo hình cơ bản trong phương pháp tỉa cành, tạo tán cà phê đơn thân hãm ngọn

Nuôi thân: Tỉa cành, tạo tán cà phê đơn thân có hãm ngọn: Nuôi 1 thân/hố và không cần nuôi thêm thân phụ, trừ trường hợp cây bị khuyết tán.

Mỗi hố trồng 1 cây

Hãm ngọn: Hãm ngọn có tác dụng hạn chế tập trung chất dinh dưỡng vào thân và các cành cơ bản.
- Lần đầu: – Đối với cây thực sinh, độ cao hãm ngọn từ 1,2-1,4m.
- Đối với cây ghép, vì khả năng cho quả sớm và có năng suất cao trong vụ thu hoạch đầu tiên nên cây cần được hãm ngọn thấp hơn cây thực sinh. Cây ghép cần hãm ngọn lần đầu ở độ cao 1,0-1,2m để tránh bị kiệt sức và khô cành cấp 1 sau vụ thu hoạch đầu tiên (Hình 1). Khi hãm ngọn, bà con cần cắt thân chính ở vị trí cách đốt trên cùng 4-5cm. Đoạn thân này có tác dụng hạn chế nguy cơ thân chính bị tách đôi do trọng lượng của 2 cành phía trên.
- Lần thứ hai: Khi có 50-70% cành cấp 1 phát sinh cành cấp 2 thì bà con có thể tiến hành nuôi chồi vượt trên đỉnh tán cũ (Hình 2). Mỗi thân nuôi một chồi cao 0,3-0,4m và duy trì độ cao của cây từ 1,6-1,7m (Hình 3). Các chồi vượt phải thường xuyên được đánh bỏ.

2.2 Tạo hình duy trì trong phương pháp tỉa cành, tạo tán cà phê đơn thân hãm ngọn

Loại bỏ những cành vô hiệu gồm: chồi vượt, cành mọc, cành vòi voi, cành khô, cành mọc sát đất, cành tổ quạ, cành tăm và cành sâu.


Chồi vượt	Cành mọc	Cành vòi voi	Cành khô

Cành mọc sát đất	Cành tổ quạ	Cành tăm	Cành sâu

Bổ sung khuyết tán:

Trong quá trình tỉa cành, tạo tán cà phê đơn thân hãm ngọn, vì nhiều lý do khác nhau như sâu bệnh gây hại, cành khô do thiếu nước hay bị gió lay khiến nhiều cây có hình dáng không thích hợp. Những cây này sẽ được tạo hình bổ sung như sau:

Trường hợp cây bị khuyết tán bên dưới (tán dù), tán cây được bổ sung bằng việc nuôi một chồi vượt sát mặt đất và chồi này được hãm ngọn ở độ cao mà phần tán bị khuyết. Để chồi vượt mọc khỏe và phát triển bình thường, bà con cần tỉa thưa một số cành thứ cấp ngay bên trên vị trí của chồi vượt (Hình 4).
Nếu cây bị khuyết tán bên trên, bà con cần tiến hành cưa bỏ đoạn thân già cỗi, kém phát triển bên trên và nuôi một chồi mới để bổ sung phần tán bên trên (Hình 5).

Kỹ thuật tạo hình này đã giúp cây cà phê khai thác hiệu quả các yếu tố thâm canh khác như phân bón, tưới nước ở mức cao. Đồng thời, đây cũng là biện pháp này góp phần duy trì sự ổn định năng suất của các vườn cà phê.


Hình 4: Bổ sung phần tán bên dưới		Hình 5: Bổ sung phần tán bên trên

IV. Kết luận: Nên chọn phương pháp tỉa cành, tạo tán cà phê nào?

Tùy vào từng khu vực trên cả nước, Hoàng Minh xin chia sẻ về những kinh nghiệm tỉa cành, tạo tán cà phê đa thân không hãm ngọn và cà phê đơn thân hãm ngọn để bà con có thể lựa chọn phương pháp phù hợp nhất với vườn của mình.

4.1 Phương pháp tạo hình cà phê đa thân không hãm ngọn

Một số giống như hiện nay đang trồng dùng như:TR4, TR9, TRS1, Thiện Trường… với năng suất 5-7 tấn/ha.

Mật độ:

Khoảng cách: 1,5m x 3m, cây phát triển theo chiều ngang mạnh.
Khoảng cách: 3m x 3m (Áp dụng nhiều cho cà phê già cải tạo, cà phê đơn thân sang cây cà phê đa thân). Phát triển đều tán, các cành ngang sẽ dài theo hướng thoáng.

Ưu điểm:

Cây cà phê thường xuyên được thay thân mới thì quả sẽ có phẩm chất tốt về cả chất và lượng.
Kỹ thuật cắt cành đơn giản, dễ thực hiện, không đòi hỏi kỹ năng phức tạp, không cần để cành dữ trữ cấp 2,3…
Ít tốn công cắt cành, chi phí thấp. Đây là lợi thế quan trọng đối với những khu vực có giá nhân công cao, vườn cây còn có thể đạt năng suất khá cao trong những vụ thu hoạch đầu.

Nhược điểm: Khó chăm sóc và thu hoạch do cây có chiều cao vượt quá tầm người chăm sóc (2,5– 3m). Năng suất cũng thiếu ổn định, đặc biệt thấp trong những năm phải thay thế nhiều thân cũ cùng lúc.

4.2 Phương pháp tạo hình cà phê đơn thân hãm ngọn

Một số giống như hiện nay đang trồng dùng như: TR4, TR9, TRS1, Thiện Trường, Xanh Lùn, Catimor… với năng suất 4-7 tấn/ha.

Mật độ: Khoảng cách: 3m x 3m; 2,5m x 3m….

Ưu điểm:

Chu kỳ kinh doanh dài (trên 20 năm), năng suất ổn định, cây sinh trưởng và phát triển đồng đều, dễ chăm sóc và thu hoạch do có chiều cao vừa tầm thu hái của bà con.
Đặc biệt hiệu quả với cây cà phê vối ở khu vực Tây Nguyên vì cây cà phê vối ở khu vực này có khả năng phát sinh cành thứ cấp mạnh. Cây 2 năm tuổi đã bắt đầu có cành thứ cấp, cây đến 4 năm tuổi thì hầu hết trên các cành cơ bản đều có cành thứ cấp.

**Nhược điểm: Việc cắt cành tốn nhiều công lao động, đỏi hỏi kỹ năng nhất định và cây thường cho năng suất thấp trong những năm thu hoạch đầu tiên.

Như vậy, qua 2 phần chia sẻ, bà con đã biết cách tỉa cành, tạo tán cà phê đúng kỹ thuật để cân bằng sinh trưởng và cho năng suất ổn định. Bà con có bất kỳ thắc mắc nào cần được tư vấn cụ thể về kỹ thuật cây trồng, cũng như cách phòng trừ sâu bệnh hại, xin vui lòng liên hệ Nông Nghiệp Hoàng Minh qua các thông tin dưới đây: