QUẢN LÝ ĐỐM MẮT CUA GÂY HẠI TRÊN CÂY SẦU RIÊNG

Đốm mắt cua trên cây sầu riêng là một bệnh hại phổ biến có sự lây lan nhanh gây thiệt hại đáng kể đến năng suất và chất lượng mùa vụ. Trong bài viết dưới đây Hoàng Minh xin chia sẻ cùng bà con những đặc điểm, nguyên nhân và cách quản lý bệnh đốm mắt cua.

I. Bệnh đốm mắt cua trên cây sầu riêng

1. Tác nhân gây hại

Bệnh đốm mắt cua trên cây sầu riêng hình thành và phát triển do hai nguyên nhân chính đó là vi khuẩn Xanthomonas campestrispv.cv và nấm Phomopsis durionis, chúng có thể tấn công gây hại đơn lẻ hoặc cộng hưởng với nhau hình thành nên bệnh.

 

 

a. Vi khuẩn Xanthomonas campestrispv.cv

* Đặc điểm

Vi khuẩn Xanthomonas campestrispv.cv

Vi khuẩn Xanthomonas campestrispv.cv thuộc nhóm Xanthomonas, có hình dạng que và thường tồn tại dưới dạng đơn lẻ hoặc thành chuỗi. Phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt và nhiệt độ cao (thường từ 25 – 30°C).

Xanthomonas campestrispv. cv. là một tác nhân gây bệnh hệ thống, nghĩa là nó có thể xâm nhập vào mạch dẫn của cây và lan truyền khắp cây.

* Cơ chế gây hại

Vi khuẩn thường xâm nhập vào cây sầu riêng qua các vết thương cơ học hoặc tự nhiên trên lá, thân và quả, chẳng hạn do côn trùng cắn phá hoặc do điều kiện môi trường khắc nghiệt. Vi khuẩn cũng có thể xâm nhập qua khí khổng – những lỗ nhỏ trên lá được dùng để trao đổi khí của cây.

Sau khi xâm nhập, vi khuẩn tiết ra các enzyme phân hủy các cấu trúc thành tế bào như cellulase, pectinase và protease. Các enzyme này giúp vi khuẩn làm suy yếu cấu trúc tế bào, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập sâu vào bên trong, làm phá hủy thành tế bào của mô thực vật và các tế bào dễ dàng bị tách rời.

Đồng thời, vi khuẩn cũng tiết ra các độc tố như: Xanthomonadin, Lipopolysaccharide (LPS), Polysaccharide ngoại bào (EPS), Type III Effectors,… giúp vi khuẩn tồn tại và gây tổn thương tế bào, gây tắc nghẽn trong các mạch dẫn, gây cản trở quá trình vận chuyển nước và dinh dưỡng. Khi đó làm xuất hiện các vết đốm đặc trưng trên lá, thân và quả. Hậu quả là cây bị héo úa, lá vàng và rụng.

Khi vi khuẩn Xanthomonas campestrispv. cv. xâm nhập vào các bộ phận của cây, chúng hình thành màng sinh học (biofilm), giúp vi khuẩn bám chặt vào bề mặt mô cây và bảo vệ chúng khỏi tác động của hệ thống miễn dịch của cây và thuốc bảo vệ thực vật.

b. Nấm Phomopsis durionis

* Đặc điểm

Nấm Phomopsis durionis

Nấm Phomopsis durionis thuộc chi Phomopsis, là một loại nấm dạng sợi, phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt và nhiệt độ ấm áp (khoảng 25-30°C). Nấm sinh sôi nhanh khi độ ẩm cao, đặc biệt là trong mùa mưa.

* Cơ chế gây hại

Nấm Phomopsis durionis thường xâm nhập vào cây qua các vết thương hở trên lá, thân, và quả do côn trùng, gió bão hoặc tác động cơ học (ví dụ như trong quá trình cắt tỉa). Các vết thương này là “cửa ngõ” để bào tử nấm bám vào và xâm nhập vào mô cây. Sau khi xâm nhập, nấm phát triển các sợi nấm (mycelium) bên trong mô cây, lan rộng trong các mô lá và thân, gây phá hủy cấu trúc tế bào.

Các sợi nấm giải phóng enzyme cellulase, enzyme pectinase, enzyme hemicellulase, enzyme ligninase,… là các enzyme phân hủy tế bào. Khi các enzyme này được giải phóng sẽ làm phá vỡ màng tế bào, tiêu hủy các chất dinh dưỡng bên trong tế bào cây, làm cây suy yếu.

Ngoài các enzyme phân hủy tế bào, thì nấm Phomopsis durionis còn giải phóng enzyme protease – enzyme thủy phân protein, làm phá vỡ các protein quan trọng trong màng tế bào và các cấu trúc nội bào, làm suy yếu khả năng bảo vệ của cây, khiến cây dễ bị tổn thương hơn trước các tác động của nấm. Đồng thời giải phóng enzyme oxidase và peroxidase, tạo ra các gốc tự do (ROS – Reactive Oxygen Species) gây ra stress oxy hóa trong tế bào cây, làm hỏng các protein, lipid và DNA, khiến tế bào nhanh chóng bị tổn thương và chết.

Song song với quá trình giải phóng các enzyme, nấm Phomopsis durionis sản sinh ra độc tố Phomoxanthone A và Phomoxanthone B. Đây là hai loại độc tố phổ biến mà nhiều loài nấm thuộc chi Phomopsis tiết ra, gây ra phản ứng oxy hóa trong tế bào cây, làm tổn thương màng tế bào, dẫn đến mất nước và rối loạn chức năng tế bào. Ngoài ra chúng còn sản sinh ra độc tố phomopsolide và phomopsin gây hại mạnh cho mô cây và làm chết tế bào tại khu vực nhiễm bệnh, sau đó lan rộng.

Dưới tác động của các độc tố này, tế bào cây không thể thực hiện chức năng quang hợp bình thường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cây. Kết quả của sự phá hủy tế bào là xuất hiện các đốm lá màu nâu hoặc đen, với viền vàng. Những đốm này lan rộng, làm lá mất đi khả năng quang hợp, và nếu bệnh phát triển nặng, cây có thể rụng lá sớm.

2. Điều kiện phát sinh phát triển

Vi khuẩn Xanthomonas campestrispv. cv. và Nấm Phomopsis durionis sinh sản và phát tán trong điều kiện ẩm ướt, dễ dàng lây lan qua nước mưa, nước tưới hoặc qua côn trùng và phân tán nhờ gió.

Khi gặp điều kiện thuận lợi, chúng có thể phát triển mạnh và lây lan nhanh chóng từ cây này sang cây khác trong vườn, khiến bệnh dễ dàng bùng phát thành dịch nếu không được kiểm soát kịp thời.

Đồng thời khi cây sầu riêng bị Vi khuẩn Xanthomonas campestrispv. cv. và Nấm Phomopsis durionis tấn công gây ra bệnh thì cũng tạo điều kiện cho các loại nấm khác như fusarium spp., phytopthora spp.,… tấn công gây ra nhiều bệnh lý khác trên cây sầu riêng.

3. Biểu hiện của bệnh đốm mắt cua

Trên lá: Xuất hiện các đốm màu nâu đen hoặc xám trên lá, thường có viền màu vàng sáng nhạt, tạo nên các đốm giống mắt cua. Đốm có thể lan rộng, nhưng không làm biến dạng lá, làm lá bị khô và rụng sớm.

=> Bệnh nặng làm tắc nghẽn các mạch dẫn, làm ảnh hưởng đến quá trình quang hợp, gây cản trở quá trình vận chuyển – tích lũy nước và dinh dưỡng nuôi cây.

Thối quả: Trên quả sầu riêng xuất hiện các đốm thối nhỏ, sau đó lan rộng làm quả bị thối nhũn và giảm giá trị thương phẩm.

=> Bệnh nặng có thể dẫn đến tình trạng quả rụng sớm, ảnh hưởng đến năng suất mùa vụ.

II. Quản lý bệnh đốm mắt cua trên cây sầu riêng

Nhận biết được tính nghiêm trọng của bệnh đốm mắt cua trên cây sầu riêng, Hoàng Minh tiến hành thực nghiệm quản lý bệnh như sau:

1. Đối tượng và vật liệu thực nghiệm

• Đối tượng: Vườn sầu riêng đang có tình trạng bị đốm mắt cua, biệu hiện rõ trên lá

Vườn sầu riêng đang có tình trạng bị đốm mắt cua trên lá

• Vật liệu:

+ Sparta gồm hai hoạt chất Propiconazole và Tebuconazole có tác dụng “phản vệ hai chiều” phòng trị nấm tối ưu. Propiconazole diệt nấm nhanh chóng. Tebuconazole ức chế tăng trưởng nấm qua việc kìm hãm quá trình tổng hợp ergosterol – thành phần cần thiết cho sự hình thành của nấm.

+ Titan Cup với hoạt chất Copper Citrate, là thuốc gốc đồng hữu cơ, có phổ tác dụng rộng với cơ chế tiếp xúc, nội hấp nhanh, giúp ức chế và tiêu diệt nấm – khuẩn.

+ Senly gồm hai hoạt chất Eugenol và Carvacrol có tác dụng hạn chế sự xâm nhập và phát triển của sợi nấm và vi khuẩn gây hại.

+ Xích Thố Mã với hoạt chất Esterified Vegetable Oil là chất tăng hiệu lực đặc biệt cho thuốc BVTV, giúp thuốc loang trải rộng, tăng diện tích tiếp xúc và tăng khả năng thấm sâu.

Sản phẩm sử dụng thực nghiệm bệnh đốm mắt cua trên sầu riêng

2. Nội dung thực nghiệm đốm mắt cua trên sầu riêng

• Hoàng minh tiến hành thực nghiệm quản lý bệnh đốm mắt cua trên cây sầu riêng với 5 nghiệm thức như sau:

+ Nghiệm thức 1: Sparta với liều lượng 240ml pha trong 300l nước

+ Nghiệm thức 2: Titan Cup với liều lượng 480ml pha trong 200l nước

+ Nghiệm thức 3: Senly với liều lượng 250ml pha trong 200l nước

+ Nghiệm thức 4: Titan Cup + Sparta với liều lượng 480ml + 240ml pha trong 300l nước

+ Nghiệm thức 5: Đối chứng không phun

*** Lưu ý: Với các nghiệm thức 1, 2, 3, 4 đều kết hợp với Xích Thố Mã (100ml pha trong 400l nước)

• Tiến hành phun các nghiệm thức sau khi pha loãng dung dịch thuốc với nước. Phun toàn bộ cây, phun đều tán từ trong ra ngoài và từ trên xuống dưới.

3. Đánh giá kết quả thực nghiệm đốm mắt cua 

Sau 7 ngày thực hiện quản lý bệnh đốm mắt cua trên cây sầu riêng, tiến hành kiểm tra các nghiệm thức cho kết quả như sau:

• Nghiệm thức 1 – Sparta

+  Góc chụp xa:

+ Góc chụp cận

Kết luận: Sau 7 ngày tiến hành quản lý bằng Sparta:

+ Vết bệnh ban đầu (bao gồm cả quần sáng màu vàng xung quanh vết bệnh) có kích thước là 1cm, sau 7 ngày vết bệnh vẫn giữ nguyên kích thước

+ Vùng trung tâm vết bệnh khô lại, quần sáng màu vàng xung quanh vết bệnh nhạt hơn so với ban đầu chưa quản lý và không có sự lây lan sang các điểm khác.

• Nghiệm thức 2 – Titan Cup

+ Góc chụp xa

+ Góc chụp cận

Kết luận: Sau 7 ngày tiến hành quản lý bằng Titan Cup:

+ Vết bệnh ban đầu (bao gồm cả quần sáng màu vàng xung quanh vết bệnh) có kích thước là 0.4cm, sau 7 ngày vết bệnh vẫn giữ nguyên kích thước

+ Vùng trung tâm vết bệnh khô lại và không có sự lây lan sang các điểm khác.

• Nghiệm thứ 3 – Senly

+ Góc chụp xa

+ Góc chụp cận

Kết luận: Sau 7 ngày tiến hành quản lý bằng Senly:

+ Vết bệnh ban đầu (bao gồm cả quần sáng màu vàng xung quanh vết bệnh) có kích thước là 0.6cm, sau 7 ngày vết bệnh mở rộng và có kích thước 0.7cm

+ Vết bệnh không có dậu hiệu dừng lại và chưa có sự lây lan sang các điểm khác.

• Nghiệm thức 4 – (Titan Cup + Sparta)

+ Góc chụp xa

+ Góc chụp cận

Kết luận: Sau 7 ngày tiến hành quản lý bằng Titan Cup kết hợp Sparta:

+ Vết bệnh ban đầu (bao gồm cả quần sáng màu vàng xung quanh vết bệnh) có kích thước là 0.5cm, sau 7 ngày vết bệnh thu nhỏ kích thước với 0.4cm

+ Vùng trung tâm vết bệnh khô lại, quần sáng màu vàng xung quanh thu nhỏ lại và không có sự lây lan sang các điểm khác.

• Nghiệm thức 5 – Đối chứng không phun

+ Góc chụp xa

+ Góc chụp cận

Kết luận: Sau 7 ngày quan sát bệnh khi không quản lý:

+ Vết bệnh ban đầu (bao gồm cả quần sáng màu vàng xung quanh vết bệnh) có kích thước là 0.6cm, sau 7 ngày vết bệnh mở rộng với kích thước 0.7cm

+ Vết bệnh không có dấu hiệu dừng lại và bắt đầu có sự lây lan sang các điểm khác.

4. Kết luận và khuyến nghị

• Kết luận:

Sau khi tiến hành quản lý bệnh đốm mắt cua trên cây sầu riêng với các sản phẩm Sparta, Titan Cup, Senly và Xích Thố Mã cho thấy:

+ Sparta kết hợp với Xích Thố Mã làm khô vết bệnh và quần sáng màu vàng xung quanh vết bệnh nhạt hơn so với ban đầu chưa quản lý. Đồng thời, vết bệnh (bao gồm cả quần sáng màu vàng nhạt xung quanh vết bệnh) giữ nguyên về kích thước và không làm lây lan bệnh sang vị trí khác.

+ Titan Cup kết hợp với Xích Thố Mã giúp vùng trung tâm vết bệnh khô lại, vết bệnh (bao gồm cả quần sáng màu vàng nhạt xung quanh vết bệnh) không có sự thay đổi và không có sự lây lan sang các điểm khác.

+ Senly kết hợp với Xích Thố Mã không làm cho vết bệnh dừng lại, vết bệnh tăng về kích thước nhưng bệnh chưa có sự lây lan sang vị trí khác.

+ (Sparta + Titan Cup) kết hợp với Xích Thố Mã làm vết bệnh khô lại, quần sáng màu vàng xung quanh thu nhỏ lại về kích thước và bệnh không có sự lây lan sang vị trí khác.

Đối với cây bị bệnh đốm mắt cua không được quản lý  thì vết bệnh ban đầu (bao gồm cả quần sáng màu vàng xung quanh vết bệnh) mở rộng kích thước sau 7 ngày quan sát, vết bệnh không có dấu hiệu dừng lại và bắt đầu có sự lây lan sang các điểm khác.

• Khuyến nghị:

Sau khi tiến hành thực nghiệm quản lý bệnh đốm mắt cua trên cây sầu riêng, Hoàng Minh khuyến  nghị bà con sử dụng (Sparta + Titap Cup + Xích Thố Mã) với liều lượng (480ml + 240ml + 75ml) pha trong 300l nước, để quản lý bệnh hiệu quả tối ưu nhất.

Bà con có bất kỳ thắc mắc nào cần được tư vấn cụ thể về kỹ thuật cây trồng, cũng như cách phòng trừ sâu bệnh hại, xin vui lòng liên hệ Nông Nghiệp Hoàng Minh qua các thông tin dưới đây:

Được viết bởi KS. Huyền.

Về Nông Nghiệp Hoàng Minh

Công ty Nông Nghiệp Hoàng Minh

Địa chỉ: 170 Sư Vạn Hạnh, P.Hội Thương, Tp.Pleiku, Gia Lai

Điện thoại: 0935 842 567

Website: goldsunvn.com

Email: Info@goldsunvn.com

Fanpage: Nông Nghiệp Hoàng Minh