Kiến thức kỹ thuật, Kiến thức nông nghiệp, Kỹ thuật cây trồng, Kỹ thuật theo nhóm cây trồng, Kỹ thuật trồng điều
PHÒNG TRỪ CÔN TRÙNG GÂY HẠI CÂY ĐIỀU (PHẦN 2)
Th11
Tiếp nối chủ đề côn trùng gây hại cây điều ở phần 1, Hoàng Minh sẽ giới thiệu cho bà con thêm một số loài gây hại phổ biến làm ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất của cây và cách phòng trừ trong bài viết dưới đây.
1. Xén tóc đục thân gây hại cây điều
* Phân loài gây hại trên cây điều:
– Xén tóc đục thân là một trong những loài côn trùng gây hại nghiêm trọng nhất trên cây điều, bao gồm ba loài phổ biến đó là Plocaederus ferrugineus, Plocaederus obesus và Batocera rufomaculata.
– Các loài xén tóc đục thân gây hại trên cây điều đều thuộc họ Cerambycidae (Họ xén tóc), bộ Coleoptera (Bộ cánh cứng). Chúng gây hại bằng cách đục thân, rễ cây điều, làm giảm năng suất và có thể dẫn đến chết cây nếu không được kiểm soát kịp thời.
* Điều kiện phát sinh và phát triển:
– Xén tóc đục thân gây hại cây điều phát triển mạnh trong điều kiện môi trường khô nóng (nhiệt độ từ 25 – 35°C), độ ẩm trung bình đến thấp.
– Xén tóc đục thân có thể xuất hiện quanh năm trên vườn, con trưởng thành thường xuất hiện và đẻ trứng từ tháng 11 – tháng 12, gây hại nghiêm trọng cuối mùa mưa đến mùa khô (tháng 12 – tháng 5), khi điều kiện khô ráo thuận lợi cho ấu trùng đục thân.
– Đặc biệt, xen tóc đục thân khi gặp điều kiện môi trường thuận lợi kết hợp vườn điều thiếu chăm sóc hoặc chế độ chăm sóc không phù hợp, điều này giúp cho xén tóc đục thân sinh trưởng nhanh chóng và gây hại dễ dàng.
* Đặc điểm nhận dạng:
– Trứng có kích thước nhỏ (khoảng 4,5 × 2,0 mm), hình oval và có màu trắng kem có hình dạng giống như hạt gạo.
– Ấu trùng (sâu non) cơ thể có màu kem/trắng nhạt, phần đầu có màu nâu nhạt và cứng hơn so với các phần còn lại. Ấu trùng có 3 cặp chân ngực, dài từ 6 – 10 cm khi trưởng thành. Ấu trùng đục vào thân cây và ăn các mô gỗ, tạo thành đường hầm lớn trên thân/cành cây.
– Nhộng nằm trong một kén calcareous (dạng vôi hóa) bên trong thân cây.
– Con trưởng thành ở ba loài phổ biến có sự khác nhau về kích thước và màu sắc, cụ thể như sau:
+ Plocaederus ferrugineus có màu nâu đỏ đậm, dài 25–40 mm, có râu dài.
+ Plocaederus obesus có màu nâu sẫm đôi khi có ánh sáp (waxy cuticle), dài khoảng 40 mm.
+ Batocera rufomaculata có màu xám/nâu xám, dài 50 mm, có các đốm vàng hoặc cam trên cánh.
(a) Loài Plocaederus ferrugineus.
(b) Loài Plocaederus obesus.
(c) Loài Batocera rufomaculata.
* Vòng đời của xén tóc đục thân:
– Trứng được đẻ trong các kẽ vỏ cây trên thân chính, thường ở độ cao khoảng 1 mét từ mặt đất, hoặc trên rễ lộ thiên. Giai đoạn trứng kéo dài trong khoảng 5 – 7 ngày.
– Ấu trùng nở từ trứng và bắt đầu khoét vào vỏ cây. Khi ấu trùng phát triển đến giai đoạn trưởng thành, chúng sống bên trong cây và kéo dài trong khoảng 6 – 7 tháng.
– Nhộng: Sau khi ấu trùng trưởng thành chúng bắt đầu hóa nhộng. Giai đoạn nhộng diễn ra trong một kén vôi và cuối giai đoạn trên kén vôi hình thành một lỗ thoát để con trưởng thành thoát ra khỏi kén, giai đoạn nhộng khoảng 45 – 60 ngày.
– Con trưởng thành khá lờ đờ khi mới nở, bắt đầu giao phối từ ngày thứ hai và giao phối lặp đi lặp lại trong suốt cuộc đời. Những con trưởng thành chỉ hoạt động vào ban đêm để tránh kẻ thù tự nhiên, cũng như điều kiện khắc nghiệt vào ban ngày và thường nghỉ dưới lá khô. Con trưởng thành thường sống trong khoảng 1 – 2 tháng, tùy vào điều kiện môi trường và nguồn thức ăn.
* Triệu chứng gây hại:
(a)Ấu trùng (sâu non) tấn công và đùn phân ở gốc cây.
(b)Các lỗ ấu trùng tấn công và hóa nhộng trên thân cây sau khi dùng dao vạt ra.
(c) Cây có biểu hiện vàng lá và rụng lá sớm.
– Khi cây điều mới bị tấn công bởi xén tóc đục thân, tại vị trí bị tấn công có nhựa tiết ra và có phân/chất thải hay còn gọi là mùn gỗ/mùn cưa xén tóc đục thân ăn thải ra.
– Khi cây bị gây hại nặng, tán lá của cây bắt đầu có dấu hiệu héo úa, lá vàng và rụng sớm. Đồng thời các cành cây khô lại và vỏ cây bị nứt, nhựa cây cũng như chất thải xuất hiện nhiều hơn xung quanh phần gốc của cây.
– Khi xén tóc đục thân gây hại nghiêm trọng và không quản lý kịp thời, làm đứt gãy các mạch vận chuyển nước và dinh dưỡng nuôi cây, cuối cùng dẫn đến cây chết.
– Xén tóc đục thân ưa thích tấn công phần cây trong khoảng 1m tính từ mặt đất.
* Biện pháp quản lý:
– Vệ sinh vườn sạch sẽ thông thoáng, tránh để vườn rập rạp tạo điều kiện thuận lợi cho xén tóc đục thân sinh trưởng phát triển.
– Cắt tỉa cành tán (cành già, cành sâu bệnh,…) tiêu hủy giảm nơi ẩn nấp, sinh trưởng và sinh sản của xén tóc đục thân. Đặc biệt, dựa vào đặc tính gây hại của chúng, nhà vườn cần tỉa cành ngay dưới 1m để hạn chế sự gây hại của xén tóc đục thân, cũng như dễ dàng kiểm tra và xử lý sâu hại.
– Bổ sung dinh dưỡng và nước hợp lí, cân đối để tăng sức đề kháng và chống chịu cho cây khỏe mạnh hạn chế sự xâm hại của xén tóc đục thân.
– Hoàng Minh khuyến nghị bà con tiến hành sử dụng bộ sản phẩm K54 kết hợp với Xích Thố Mã và Ranadi (ung trứng), phun định kỳ để phòng trừ xén tóc đục thân gây hại trên cây điều. Lưu ý, nhà vườn phun thuốc vào thời điểm xén tóc đục thân xuất hiện và gây hại nhiều nhất, thường là vào sáng sớm hoặc chiều tối.
2. Bọ vòi voi gây hại cây điều
* Phân loài gây hại trên cây điều:
– Bọ vòi voi là một loài côn trùng gây hại phổ biến trên cây điều, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất của cây điều. Trên cây điều, các loài bọ vòi voi thuộc chi Alcidodes được ghi nhận là những loài gây hại chính. Trong đó có các phân loài như Alcidodes ludificator và Alcidodes collaris là những loài xuất hiện nhiều và phổ biến nhất.
– Các loài bọ vòi voi (Alcidodes sp.) gây hại trên cây điều đều thuộc họ Curculionidae (Họ vòi voi), bộ Coleoptera (Bộ cánh cứng). Cơ thể chúng có đầu vòi dài và cứng giúp đục lỗ và đẻ trứng vào cây, làm giảm sức sống của cây, giảm năng suất và tăng nguy cơ lây lan các loại bệnh khác như nấm hoặc vi khuẩn.
* Điều kiện phát sinh và phát triển:
– Các vùng nhiệt đới với khí hậu ẩm ướt là môi trường lý tưởng giúp bọ vòi voi sinh trưởng và phát sinh quần thể mạnh mẽ, gây thiệt hại lớn cho những vùng trồng điều. Ví dụ ở Việt Nam, các tỉnh miền Nam và Tây Nguyên với khí hậu ấm áp và độ ẩm cao rất thuận lợi cho sự phát triển của chúng.
– Bọ vòi voi phát triển tốt nhất ở nhiệt độ từ 25 – 30°C. Ở nhiệt độ này, vòng đời của chúng thường ngắn hơn, giúp chúng phát sinh nhanh chóng và gây hại lớn hơn. Nhiệt độ thấp (dưới 20°C) làm chậm sự phát triển, trong khi nhiệt độ cao (trên 30°C) cũng có thể gây căng thẳng cho chúng, nhưng nếu độ ẩm cao thì chúng vẫn có thể phát triển.
– Độ ẩm cao (trên 80%) là điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của bọ vòi voi. Thời gian phát triển của ấu trùng, nhộng, và trưởng thành sẽ ngắn lại khi độ ẩm ở mức cao.
– Mùa mưa là thời gian phát sinh mạnh mẽ nhất của bọ vòi voi, vì điều kiện nhiệt độ và độ ẩm của mùa mưa tạo điều kiện thuận lợi cho chúng sinh trưởng.
* Đặc điểm nhận dạng:
– Bọ vòi voi trưởng thành có kích thước nhỏ đến trung bình (6 – 15 mm), cơ thể có hình bầu dục hoặc hình trụ dài, hơi gồ ghề với các đốt cơ thể rõ ràng. Cơ thể chúng có màu nâu hoặc nâu xám, với các vằn hoặc vết chấm màu sáng hoặc tối tùy loài, phần thân sau có thể hơi cong xuống.
– Con trưởng thành có cánh trước cứng, có màu tối (thường nâu/đen với các đốm/vân không đều), giúp bảo vệ cánh sau mềm và mỏng. Các chân của bọ vòi voi có cấu trúc chắc khỏe, giúp chúng di chuyển tốt trên bề mặt cây hoặc đất.
– Trên thân của bọ trưởng thành có các vảy nhỏ, tạo cho bọ vòi voi có vẻ ngoài hơi nhám hoặc gồ ghề. Các đốt cơ thể phân biệt rõ ràng, và phần bụng thường phình ra.
– Đặc biệt bọ vòi voi khi trưởng thành có một vòi dài và gập xuống ngay giữa đầu, đây là đặc điểm dễ nhận biết nhất của bọ vòi voi. Vòi này thường dài hơn nhiều so với phần đầu và cơ thể, giúp bọ đục vào cây để đẻ trứng.
– Ấu trùng của bọ vòi voi hình cung hoặc hình chữ C, không có chân, cơ thể mềm, dẻo, hơi trong suốt hoặc màu trắng ngà. Đầu ấu trùng nhỏ, cứng hơn so với phần thân, thường có màu nâu/nâu đen với phần miệng phát triển mạnh để gặm nhấm mô thực vật.
* Vòng đời của bọ vòi voi
Vòng đời của bọ vòi voi có thể kéo dài từ 2 đến 3 tháng trong điều kiện lý tưởng (trong mùa mưa và thời tiết ẩm ướt). Vòng đời của bọ vòi voi trải qua 4 giai đoạn, bao gồm trứng, ấu trùng, nhộng và con trưởng thành, cụ thể của từng giai đoạn như sau:
– Trứng được đẻ vào các mô mềm của cây điều (các mầm non hoặc cuống lá).
Trứng có màu trắng và kích thước nhỏ, thời gian ấp trứng thường kéo dài từ 7 – 10 ngày.
– Ấu trùng: Sau khi trứng nở, ấu trùng xuất hiện và bắt đầu đục vào bên trong cây.
Chúng ăn mô mềm bên trong thân hoặc cành non, phá hoại cấu trúc cây và làm giảm khả năng sinh trưởng của cây. Thời gian phát triển của ấu trùng kéo dài từ 50 – 67 ngày.
– Nhộng: Sau khi phát triển đủ, ấu trùng chuyển sang giai đoạn nhộng. Nhộng không di chuyển và thường phát triển bên trong cây. Đây là giai đoạn chuyển hóa thành bọ trưởng thành, thời gian nhộng kéo dài từ 9 – 13 ngày.
– Bọ trưởng thành tiếp tục sinh sống trên cây điều, đục các lỗ và đẻ trứng, bắt đầu chu kỳ mới.
Con trưởng thành có khả năng di chuyển và bay ngắn, nhưng thường không bay xa. Bọ trưởng thành có thể sống trong vòng 1 – 3 tháng.
* Triệu chứng gây hại:
– Bọ vòi voi trưởng thành dùng vòi đục lỗ vào thân, cành hoặc mầm non của cây điều để đẻ trứng. Các lỗ này có thể thấy trên thân cây, vị trí mà bọ đục để tạo ra khoang cho trứng và ấu trùng phát triển.
– Ấu trùng sau khi nở sẽ ăn vào mô bên trong, làm phá hủy hệ thống mạnh dẫn, cản trở sự vận chuyển nước và dinh dưỡng (phá vỡ cấu trúc cây). Điều này gây ra tình trạng lá vàng, héo và rụng sớm, sau đó là héo rũ cả cây, đặc biệt xảy ra ở các mầm non và cành non trước.
– Khi bọ vòi voi gây hại nặng, các lỗ đục trên cây điều (vị trí bọ vòi voi gây hại) sẽ chảy ra dịch cây hoặc nhựa cây. Sự tiết dịch này là hoạt động tự bảo vệ của cây trước bọ vòi voi tấn công, nhưng không thể ngừng được sự phá hoại của ấu trùng bên trong.
– Cây bị tấn công có thể bị suy yếu, giảm khả năng sinh trưởng và không phát triển bình thường, đặc biệt là trong các vườn cây bị tấn công nặng. Cây có thể không thể phục hồi nếu bị phá hoại liên tục qua các năm. Khi đó cây không thể ra hoa hoặc kết quả, giảm năng suất và chất lượng.
– Trong trường hợp bị tấn công mạnh và kéo dài, cây điều có thể chết do không còn khả năng cung cấp đủ nước và dinh dưỡng cho các bộ phận của cây. Cây có thể chết dần dần hoặc nhanh chóng nếu bị gây hại nghiêm trọng.
* Biện pháp quản lý:
– Cắt tỉa và thu gom cành bị bọ vòi voi gây hại: Các cành, thân khi phát hiện có lỗ đục nên được cắt bỏ và tiêu hủy. Điều này giúp giảm nguồn gây hại và ngăn bọ vòi voi tiếp tục sinh sản.
– Vệ sinh vườn: Dọn dẹp khu vực quanh gốc cây, loại bỏ các mảnh vụn, cành khô để hạn chế nơi trú ngụ của bọ vòi voi và ấu trùng.
– Có chế độ chăm sóc (nước, dinh dưỡng) hợp lí để cây điều khỏe mạnh, có khả năng chống chịu tốt hơn với các đợt tấn công của sâu hại.
– Hoàng Minh khuyến nghị bà con tiến hành sử dụng bộ sản phẩm K54 và Ranadi (ung trứng) hoặc Alexander Đại Đế 777 kết hợp với Xích Thố Mã, phun định kỳ để phòng trừ bọ vòi voi gây hại trên cây điều.
Được viết bởi KS Huyền.
Bà con có bất kỳ thắc mắc nào cần được tư vấn cụ thể về kỹ thuật cây trồng, cũng như cách phòng trừ sâu bệnh hại, xin vui lòng liên hệ Nông Nghiệp Hoàng Minh qua các thông tin dưới đây:
Về Nông Nghiệp Hoàng Minh
Công ty Nông Nghiệp Hoàng Minh
Địa chỉ: 170 Sư Vạn Hạnh, P.Hội Thương, Tp.Pleiku, Gia Lai
Điện thoại: 0935 842 567
Website: goldsunvn.com
Email: Info@goldsunvn.com
Fanpage: Nông Nghiệp Hoàng Minh
